Tien psychologische wetmatigheden van het denken en handelen

1. voorstellingen leiden tot gedragingen en lichamelijke reacties, die met die voorstellingen overeenkomen.

Stelt u zich voor, dat u morgen een zwaar en belangrijk examen moet afleggen: wat gebeurt er? U krijgt de zenuwen, u krijgt op zijn minst last van een zekere "plankenkoorts" en hoe uit zich dat? De polsslag wordt sneller, de ademhaling gaat zwaarder; u begint te transpireren, er maakt zich in het algemeen een zekere onrust van u meester en u kunt er eventueel slecht van slapen. Alleen al de voorstelling kan dus aanleiding geven tot overeenkomstige lichamelijke reacties. Deze reacties worden ook wel "psychosomatische reacties" (soma = lichaam) genoemd. De psychosomatiek is een deelgebied van het medisch-psychologische onderzoek, waarbij de relaties tussen lichamelijke en psychische verschijnselen worden onderzocht.

Een heel ander gebied, waarop deze wetmatigheid toegepast wordt, is de reclame. Door de reclame worden bij bepaalde producten bepaalde voorstellingen opgeroepen, die tot aankoop Afbeeldingsresultaat voor tandpasta reclame
van het product moeten leiden: Er zit bijv. een jong, knap meisje in het café. Het kijkt verlangend uit naar haar vriend - naar tederheid, genegenheid, naar liefde en het volmaakte geluk ... de langverwachte begroetingszoen ...maar: kapot spat de droom, de zeepbel van die mooie voorstelling ... slechte adem ... afkeer ... wensen, voorstellingen blijven onvervuld ... de oplossing: "...geeft frisse adem ..."! De scène van voren af aan ... deze keer met een happy end.

Niet doorslaggevende argumenten over de kwaliteit van het product moeten bij deze en soortgelijke reclamespots tot aankoop overhalen, maar voorstellingen van gevoelens van geluk, van geliefd te zijn. Wie wil dat nu niet? De voorstelling, dat je "gelukkiger" wordt, als je het product koopt is aangenaam; zij wordt onbewust opgeroepen en wordt door middel van voortdurende herhaling versterkt. Zelfs de kritische waarnemer zal zich op een dag afvragen: "misschien moet ik dat toch maar eens proberen?" Hij zal er misschien bij denken”: misschien worden dan mijn (verborgen) wensen toch nog eens werkelijkheid..." en daarmee heeft de reclame haar doel bereikt.

Of anders uitgedrukt: De (in het reclamespotje bewust opgeroepen) voorstellingen (van het "gelukkig-zijn") leiden (onbewust) tot gedragingen (koop van het product), die aan deze voorstellingen beantwoorden.

2. lichaamshoudingen, bezigheden en bewegingen leiden tot overeenkomstige voorstellingen.

U heeft vast al enkele malen kinderen geobserveerd, die voor de lol,c.q. in een spelletje hun krachten maten. hoe snel kan het dan serieus worden.

Probeert u het zelf eens uit: ga eens staan... kin omhoog – borst naar voren...arm naar voren, wijsvinger gestrekt. Nu begint u te schelden en te schreeuwen. Maak er wilde gebaren bij!

Wat gebeurt er? Er is vast ook bij u de voorstelling naar binnen geslopen, dat u goed kwaad bent; dat er iemand voor u staat, waar u kwaad op bent, plotseling bent u woedend. Waarom?

3. voorstellingen roepen gevoelens op, die met die gevoelens overeenkomen.

U heeft zich vast ook wel eens voorgesteld, opeens bijv. op een eiland in de stille Zuidzee te zijn, op het strand te liggen, te kijken, hoe de palmen zachtjes in de wind wuiven en de golven van de zee zachtjes op de oever klotsen... wat een aangenaam gevoel krijgt u wel niet daarbij!

Zon, zand & zee geven een gevoel van ontspanning, van gelukzaligheid, van tevredenheid en van gelukkig zijn.

Omgekeerd: Stelt u zich eens voor, u wordt door de chef op het matje geroepen, omdat u tijdens het werk een enorme fout gemaakt heeft: meteen krijgt u gevoelens van onbehagen, van beklemming, van angst.

Dit verschijnsel hangt zeer nauw samen met de eerste wetmatigheid.

Want: Gevoelens kunnen omgekeerd overeenkomstige gedragingen of lichamelijke reacties oproepen (vgl. voorbeeld nr. 1).

4. gevoelens leiden tot het oproepen en versterken van voorstellingen, die met die gevoelens overeenkomen.

Deze wetmatigheid is precies het omgekeerde, van wat onder 3. gezegd werd.

U ziet dus, dat psychologische wetmatigheden weliswaar een voor een besproken,maar uiteindelijk niet van elkaar geïsoleerd kunnen worden. ook de wetmatigheden 1en 2 hangen nauw met de wetmatigheden 3 en 4 samen. we hebben te maken meteen soort proces-kringloop, waarbij ook de individuele factoren met elkaar in wisselwerking staan. we kunnen ons dit schematisch ongeveer als volgt voorstellen: Voorstellingen wekken lichamelijke reacties c. q. gedragingen op en omgekeerd.

Voorstellingen wekken gevoelens op en omgekeerd.

Gevoelens wekken lichamelijke reacties c. q. gedragingen op en omgekeerd.

Dit kringloop vormige proces van wisselwerkingen kan nu tot een versterking van afzonderlijke factoren leiden:Als u zich bijv. voorstelt, dat u plotseling ernstig ziek werd, dan kunnen er gevoelens van angst voor ziekte, voor het verlies van uw werk of zelfs voor de dood opkomen, die begeleid worden door overeenkomstige lichamelijke reacties (zoals snellere pols, plotselinge transpiratie, klamme, koude handen enz...). Omdat u zich nu ook werkelijk slecht(er) gaat voelen, kunnen zowel de voorstelling, dat u werkelijk ziek begint te worden, als ook de negatieve gevoelens versterkt worden, wat wederom tot een verdere verslechtering van uw momentane lichamelijke welbevinden kan leiden enz. ...

U kunt dus bij wijze van spreken steeds meer verstrikt doen raken in een situatie, die feitelijk helemaal niet bestaat.

Hoe kunt u deze vicieuze cirkel doorbreken?

A. observeer uzelf!

Kijk goed naar uw voorstellingen, uw gedrag en uw gevoelens. doe dat met uw volle aandacht en onbevangen.

Zie uzelf en wel zo, zoals u precies op dat moment in een bepaalde situatie bent.

Maar; "hoe doe ik dat?" Zult u vragen.

Probeer eens, om zogezegd naast uzelf te gaan staan:

Welke voorstellingen en welke gevoelens heeft u op dit moment? Hoe gedraagt u zich?

Laat uw voorstellingen en gevoelens ook toe!

Uw werkelijke voorstellingen en uw werkelijke gevoelens!

(niet die, die u misschien graag zou willen hebben.)

Houdt u zichzelf niet voor de gek! Anders zal u uzelf nooit leren kennen, zoals u werkelijk bent!

B. ontdek, wat er je afspeelt!

Neem het hierboven besproken schema voor u en zet er uw zelf observaties tegenover:

Welke voorstellingen leiden tot welke lichamelijke reacties c. q. gedragingen? en omgekeerd?

Welke voorstellingen leiden tot welke gevoelens en omgekeerd?

Welke gevoelens leiden tot welke lichamelijke reacties c. q. gedragingen en omgekeerd?

Op deze manier kunt u in uzelf het op elkaar inwerken van de eerste vier psychologische wetmatigheden waarnemen en herkennen.

Want: het herkennen is de eerste en belangrijke stap naar een verandering. Alleen waar u zich bewust van bent, kunt u ook bewust beïnvloeden en veranderen!

Belangrijk:

Om me van mezelf, d.w.z. van mijn voorstellingen, mijn gevoelens en mijn gedrag bewust te worden, moet ik eerst een neutrale observator van mezelf worden. Ik moet in zekere zin naast mezelf gaan staan, om "afstand" tussen mij en mijn gevoelens/voorstellingen/gedragingen te scheppen.

Ik ben de observator.

Mijn gevoelens/voorstellingen/gedragingen zijn de objecten van mijn observatie.

Natuurlijk zult u dat niet van de ene op de andere dag lukken. maar weet één ding: oefening baart kunst! Ook u kunt het leren!

5. wensen, behoeften en driften roepen overeenkomstige voorstellingen en gevoelens op.

Een heel eenvoudig voorbeeld: u bent moe en afgepeigerd, heeft behoefte aan rust, recreatie, ontspanning, aan vakantie! Nou? ... en daar is ze alweer, de voorstelling van het stille Zuidzee-eiland, de zon, het zand en de zee ... en alles, wat er bij hoort.

Daarmee zijn we ook al gekomen bij de samenhang tussen deze en de hiervoor besproken wetmatigheden. we kunnen dus ons schema wat uitbreiden:

Wensen, behoeften en driften worden in de psychologie ook wel samengevat onder de term motieven.

Ons gedrag in zijn geheel wordt dus in deze zin door motieven bepaald.

Maar in de regel is het niet zo simpel, want er zijn drie dingen, en waar we op moeten letten:

1. het gedrag wordt gewoonlijk niet door één enkel motief, maar gelijktijdig door verschillende motieven bepaald.

2. we zijn ons ook niet van alle motieven voor ons handelen bewust.

3. er zijn motieven, die we voor ons zelf en voor anderen niet tot gelding willen brengen en die we daarom door andere, van het verstand afkomstige, motieven vervangen.

(dit proces noemt men in de psychologie ook rationalisatie).

Iedereen heeft op grond van zijn eigen levensgeschiedenis en ervaring ook weer een heel persoonlijke, dus individuele motiefstructuur, dus ook u. Van uw motieven bent u zichten dele bewust en ten dele onbewust. bovendien zijn er zowel bewuste als ook onbewuste motieven, die in bepaalde situaties voor "ongepast" doorgaan of echter (door de maatschappij) niet geaccepteerd worden en die u daarom door andere -"gepaste" of geaccepteerde c.q. "rationele "motieven vervangt.

Nemen we het volgende voorbeeld:

U wilt een nieuwe auto kopen. Een grotere, "mooiere" wagen dan u tot nog toe had. u zult waarschijnlijk als motief (voor uzelf maar zeker ook tegenover anderen) aanvoeren, dat u bijv. een grotere kofferruimte, gemakkelijkere stoelen nodig heeft; dat de nieuwe wagen meer verkeersveiligheid biedt, etc. ... maar in feite wilt u die grotere wagen misschien, omdat uw buurman er ook zo een heeft en u niet bij hem achter wil blijven; of omdat u daarmee een zekere status hoog wilt houden, enz. ...

Het eigenlijke, ware motief is dus geenszins een "rationeel" motief, maar eerder eentje om (meer) erkenning en acceptatie. De wens daarnaar roept natuurlijk bepaalde voorstellingen (bijv. hoe deze erkenning er uitziet) op, die op hun beurt weer met bepaalde (in dit geval: aangename) gevoelens verbonden zijn.

Let op:

Probeer altijd de ware motieven achter uw handelen te weten komen!

Alleen als u zich van uw ware motieven bewust bent, zult u ze niet meer blind gehoorzamen! U zult dan de proces-kringloop van uw voorstellingen, gevoelens en gedragingen kunnen doorzien en bewust kunnen doorbreken!

Stel uzelf dus de vraag:

  • Waarom handel ik zo?
  • Waarom wil ik zo handelen?
  • Welke voorstellingen heb ik daarbij ? en welke gevoelens?
  • Met welke motieven beargumenteer ik mijn handelen?
  • Welke ware motieven verbergen zich daarachter?

Let op:

Stel uzelf open bij deze vragen aan uzelf voor uw voorstellingen en gevoelens! Wees een neutrale waarnemer van uzelf! Via uw voorstellingen en gevoelens en hun bewuste waarneming komt u het snelst achter uw ware motieven!

6. aandacht, belangstelling, instemming en herhaling versterken de betreffende voorstellingen

Des te aandachtiger we bijv. een artikel lezen, des te meer ons het artikel interesseert, des te meer we met de inhoud ervan instemmen en des te vaker we het lezen, des te helderder en duidelijker het artikel ons ook voor ogen staat, des te bewuster we er ons van zijn.

Hetzelfde geldt voor de voorstellingen. des te meer aandacht en interesse u bepaalde voorstellingen schenkt, des te duidelijker u ze herkent, des te bewuster u zich van ze bent. hetzelfde gebeurt, als u met de voorstellingen instemt,d.w.z. als u ze beaamt en ze steeds opnieuw herhaalt.

U moet goed begrijpen, dat aandacht en belangstelling elkaar ook wederzijds versterken!

Des te groter belangstelling, des te groter de aandacht en omgekeerd!

7. herhaling maakt er een gewoonte van

Onder gewoonte verstaan we een relatief geautomatiseerde handeling, die door oefening en conditionering, dus door voortdurende herhaling, is ontstaan en niet meer bewust wordt verricht.

Denk daarbij bijv. aan het autorijden:

U heeft op rijles geleerd, dat u bij het schakelen in een andere versnelling eerst uw voet van het gaspedaal moet nemen en dan de koppeling in moet duwen. Dat was aanvankelijk nog een bewuste handeling, die u voortdurend (bewust) moest herhalen totdat deze procedure een gewoonte werd. Nu voert u deze handeling "automatisch" uit, d. w. z.: de afzonderlijke handelingsstappen hiervan doorloopt u niet meer bewust.

Hetzelfde gebeurt er ook met gewoontes in het denken en in het gedrag. U kunt op twee verschillende manieren gebruik maken van dit principe:

  1. zoek uit, welke gedragingen en denkwijzen bij u een gewoonte zijn geworden! Heeft u er een paar, die u graag zou willen" afwennen"? Het afwennen gaat op dezelfde manier als het aanwennen!
  2. herhaal (vooralsnog) bewust steeds opnieuw die gedragingen en denkwijzen, die u graag zou willen hebben, zodat ze een gewoonte worden!

8. psychische functies streven ook dan hun doel na, ook als we er ons niet van bewust zijn

Als u bijv. de hand uitstrekt, dan is het van het idee, om de hand uit te strekken, tot aan de verwerkelijking eigenlijk een lange weg: het idee wekt een overeenkomstige prikkel in de hersenen op, van waaruit er impulsen via zenuwbanen naar de respectievelijke spieren worden gezonden, die spiercontracties teweegbrengen enz. ..., om uiteindelijk tot de gewenste handbeweging te komen. voor de afzonderlijke stappen tot aan de verwerkelijking van dit idee geeft u noch bewust opdracht, noch ervaart u ze bewust.

Ongeveer even complex en onbewust verloopt ook het op elkaar inwerken van verschillende psychische functies.

Als u bijv. op het idee van een bepaald doel komt,worden er, zonder dat u er bewust een overeenkomstige "opdracht" voor heeft gegeven verschillende psychische functies geactiveerd: voorstellingen,"gevoelens, wensen, behoeften, enz. ... alles is erop gericht, om het doel te bereiken. de verschillende wegen tot het doel, de oplossingen dus worden ook zonder dat u er bewust iets aan doet op hun doelmatigheid gecheckt. Het is alsof u uw onbewuste opdracht gegeven heeft, om oplossingen te zoeken, hoe het doel bereikt kan worden.

Men zegt ook weleens, dat je een idee of beslissing moet "laten rijpen": u denkt er een tijdje over na, weegt de voors en tegens tegen elkaar af, zoekt bewust naar mogelijkheden, om het te verwezenlijken. Maar dat doet u niet constant. U laat de gedachten "rusten", u "gaat er een nachtje over slapen". Kunstenaars hebben het ook vaak over de "creatieve pauze". en dan opeens, "spontaan", eigenlijk als u er helemaal niet "bewust" aan denkt komt de "flitsende" gedachte, de oplossing.

In werkelijkheid is uw onbewuste de hele tijd met het probleem bezig geweest, zonder dat u zich er bewust van was.

9. behoeften en wensen streven naar bevrediging, gevoelens willen geuit worden

Behoeften, wensen, driften, d.w.z.: motieven zijn in de mens altijd "latent" aanwezig. zijn ze eenmaal geactiveerd, dus opgewekt, dan streven ze er ook naar, om bevredigd te worden. ze zijn zogezegd de aandrijfkracht achter het gedrag. daarbij lopen de achtergronden en doelen, de soort en de rangorde van de afzonderlijke motieven natuurlijk wel nogal uiteen. hetzelfde motief kan van mens tot mens als ook van situatie tot situatie tot volkomen verschillende gedragingen leiden.

Bijvoorbeeld:

De behoefte aan erkenning kan zich bijv. zo uiten, dat u op het werk uitermate ambitieus en ijverig bent. of: dat u bij de chef andere medewerkers zwart zit te maken, om uzelf quasi "op de voorgrond te plaatsen". of: u vertelt in het café schuine bakken om de "lachers" op uw hand te krijgen. of: u probeert, door bijzonder scherpzinnige argumentaties de aandacht van uw vrienden op u te vestigen...

Observeert u zichzelf nog eens goed!

Hoe probeert u, om uw verschillende behoeften in de verschillende situaties te bevredigen?

Leidt uw gedrag ook daadwerkelijk tot een bevrediging van uw behoeften?

Is het een kortstondige of een langdurige bevrediging?

Het probleem is namelijk, dat niet altijd de geëigende vorm gevonden wordt, om de behoeften en wensen te bevredigen, resp. de gevoelens tot uitdrukking te brengen.

Let op:

Welke behoeften zijn uw werkelijke behoeften? Denk aan wetmatigheid 5!

Belangrijk:

Alleen als u zich bewust bent van uw motieven en gevoelens, heeft u ook de kans, om ze juist uit te drukken!

Alles goed en wel, zult u zeggen, maar hoe dan?, door visualisatie.

10. motieven en gevoelens kunnen direct, indirect en gesublimeerd (= omgezet) uitgedrukt c.q. bevredigd worden.

Als u honger heeft, gaat u wat eten. als u het koud heeft, trekt u warmere kleren aan. Als u moe bent, gaat u slapen. U bevredigt deze behoeften dus direct.

De directe bevrediging is echter voor sommige behoeften wat moeilijk: als u bijv. enorm kwaad bent op uw chef en hem het liefst een klap in het gezicht zou willen verkopen, dan zou de directe behoeftebevrediging aanzienlijke en vooral onaangename consequenties voor u kunnen hebben. U zult dus in plaats daarvan waarschijnlijk naar uw bureau teruggaan en eens "krachtig met de vuist op tafel slaan". maar misschien verkoopt u die klap ook wel 's avonds, als u thuis komt, aan uw zoon om een "onbenullige" reden. Of u reageert zich eens helemaal af met voetballen die avond en "trapt u extra hard tegen de bal". Misschien doet u dit ook wel bewust, om "stoom af te blazen". In ieder geval zal u dus uw behoefte indirect bevredigen. Dat kan onbewust (bijv. uw zoon een klap geven), maar ook bewust (bijv.: voetballen) geschieden.

Reageer uw woede en irritatie af. indirect. Dat is beter dan het "in te slikken" en er een maagzweer van te krijgen. Maar doe het bewust en doe het zo, dat niemand er schade van ondervindt of het zelfs als "surrogaat" als zondebok moet ontgelden bijvoorbeeld de echtgeno(o)t(e) of de kinderen!

Pak een kussen en sla er op los! Gooi of schreeuw uw woede eruit. of schrijf om bij het voorbeeld te blijven uw chef een brief, waarin u hem de huid vol scheldt. maar stuur hem niet weg, verscheur hem met de gedachte “zo dat heb heb ik gedaan”!

Desondanks voelt u zich "bevrijd", "opgelucht"; u zult zich een stuk prettiger en beter voelen en: u zult de zaken, de achtergronden beter in kunnen zien. U zult zich ervan bewust worden, waarom u eigenlijk zo woedend was. U komt achter het werkelijke motief voor uw gevoel, voor uw behoefte. U kunt dan uw werkelijke behoefte ook vrij van woede en juist tot uitdrukking brengen!

Er is nu nog een derde manier, om behoeften en gevoelens tot uitdrukking te brengen resp. te bevredigen: de omzetting, ook sublimatie genoemd.

Het handelt zich hierbij om een proces, waarbij een behoefte qua richting veranderd en daardoor ook de wijze van bevrediging veranderd wordt.

Om bij het voorbeeld van de "woede op de chef" te blijven, zou dit er als volgt uit kunnen gaan zien:

U hecht in uw omgang met uw medewerkers/collega's bijzondere waarde aan democratische omgangsvormen; u werkt op uw afdeling aan een uitzonderlijk goed werkklimaat (eigenlijk streeft u ernaar, om uzelf zo op te stellen, dat niemand op u kwaad hoeft te worden). Of u stelt zich verkiesbaar voor de ondernemingsraad, enz. ...

Deze omzetting van behoeften gebeurt meestal onbewust. Maar u kunt dat ook bewust doen. ook hierbij is het weer belangrijk:

Wees eerlijk ten opzichte van uzelf en ga uw werkelijke motieven na! Dan zult u ook in de betreffende situatie adequaat uw gevoelens tot uitdrukking kunnen brengen en uw behoeften kunnen bevredigen!

Als behoeften niet meteen of binnen afzienbare tijd bevredigd kunnen worden, dan krijgt u last van spanningen, stress. dit is ook het geval, als niet de werkelijke behoeften bevredigd kunnen worden

Of de werkelijke behoeften niet op adequate wijze bevredigd kunnen worden.

Psychische spanningen leiden tot lichamelijke reacties denkt u nog maar eens aan de wetmatigheden 1-4 en hun wisselwerkingen!. Men heeft het in dit verband ook wel over verkramping en dan bedoelt men zowel de psychische als ook de lichamelijke toestand die zich bijvoorbeeld kenmerkt door een spier verkramping.

Wat doe je ertegen? Je zorgt voor "ontspanning".ontspanning kan op verschillende manieren worden bereikt.

We hebben een mogelijkheid van een trainingsprogramma voor: "Ontspanning door progressieve spierontspanning". Dit is Autogenentraining. Het bewust spannen en ontspannen van de spieren en lichamen.

U weet immers:

  1. lichamelijke ontspanning leidt ook tot psychische ontspanning!
  2. herhaling maakt er een gewoonte van of te wel: oefening baart kunst!

Oefen het het bewustworden stap voor stap: oefen elke afzonderlijke stap tot u het "in de vingers" heeft gekregen, totdat de bewustwording een gewoonte is geworden en in elke situatie bewust en onbewust toegepast kan worden.

we hebben (e-)curussen en workshops die u daar bij kunnen helpen, deze staan op http://lms.learningcentrum.nl/plugin/buycourses/src/course_catalog.php

Djehoety Nederland is een zelfstandige organistatie onder Anay vof, KvK Rotterdam 24 26 71 62 Wij zijn lid van de internationale Djehoety Groep

010 22 70 245 post@djehoety.nl

Aert van Nesstraat 1-O Capelle aan den IJssel 010 70 70 008 Copyright © 1986 - 2021. All Rights Reserved.